Ο «κουκαράς» είναι ένα παραδοσιακό ποντιακό έθιμο που συνδέεται με την Καθαρά Δευτέρα και την έναρξη της Σαρακοστής. Πρόκειται για μια ευρηματική κατασκευή που χρησίμευε τόσο ως ημερολόγιο για την παρακολούθηση των εβδομάδων της νηστείας όσο και ως μέσο παρακίνησης των παιδιών να τηρήσουν τη νηστεία μέχρι το Πάσχα.
Κατασκευή του κουκαρά: Ο κουκαράς αποτελούνταν από ένα μεγάλο κρεμμύδι ή πατάτα, πάνω στο οποίο κάρφωναν σε ημικύκλιο επτά φτερά από κότα ή κόκορα, που αντιστοιχούσαν στις επτά εβδομάδες της Σαρακοστής. Συνήθως, έξι φτερά ήταν σκούρα και το έβδομο λευκό, συμβολίζοντας τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Τελετουργία και σκοπός: Οι γυναίκες κατασκεύαζαν τον κουκαρά κρυφά από τα παιδιά και τον κρεμούσαν από το ταβάνι την Καθαρά Δευτέρα, πριν ξυπνήσουν. Όταν τα παιδιά ξυπνούσαν, έβλεπαν τον κουκαρά να κρέμεται και να κουνιέται, προκαλώντας δέος και φόβο. Αν τα παιδιά δεν τηρούσαν τη νηστεία, οι γονείς τα φοβέριζαν ότι θα τα φάει ο κουκαράς. Κάθε εβδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό, μετρώντας έτσι τον χρόνο μέχρι το Πάσχα.
Λαϊκές ρήσεις: Για το έθιμο αυτό υπήρχε η ρήση: «Ρίζα μ’, ωρία παίρετεν τυρίν για βούτερον και τρώτεν, αμάν θα χολιάσκεται και θα σείεται ο κουκαράς!», υποδηλώνοντας την απειλή του κουκαρά για όσους δεν τηρούσαν τη νηστεία.
Σήμερα, το έθιμο του κουκαρά αναβιώνει σε διάφορες περιοχές, διατηρώντας ζωντανή την ποντιακή παράδοση και υπενθυμίζοντας τη σημασία της νηστείας και της προετοιμασίας για το Πάσχα.
«Υείαν και ευλογίαν»
Το Δ.Σ. της Ένωσης Ποντίων Βριλησσίων "Οι Τραντέλληνες"
ΕΝΩΣΗ ΠΟΝΤΙΩΝ ΒΡΙΛΗΣΣΙΩΝ "ΟΙ ΤΡΑΝΤΕΛΛΗΝΕΣ"
Διεύθυνση: Σπ.Λούη και Βριλησσού, Βριλήσσια
